2. Η γυάλινη προθήκη του Τράφαλγκαρ

Στη στεριά υπάρχουν μόνο προβλήματα

Ντ. Χάεφτεν. Πως να αντιμετωπίζετε τις καταιγίδες

α1

Μετά κατάλαβε ότι ήταν σαν να πηδά στο κενό, κι αυτό ήταν κάτι μοναδικό στην περίπτωση του Κόυ, που δε θυμόταν να έχει πάρει μια τόσο βιαστική πορεία στη ζωή του.Ήταν από τους τύπους που, στην αίθουσα χαρτών ενός πλοίου, χρησιμοποιούν τον αναγκαίο χρόνο για να χαράξουν ενσυνείδητα οποιαδήποτε διαδρομή πάνω στο ναυτικό χάρτη. Πριν βρεθεί αναγκαστικά στη στεριά και χωρίς πλοίο, αυτό είχε υπάρξει πηγή ικανοποιήσεων σ' ένα επάγγελμα όπου τέτοια πράγματα μετρούν πολύ την ώρα που χαράζεις ένα σίγουρο δρομολόγιο μεταξύ δύο σημείων με διαφορετικό γεωγραφικό μήκος και πλάτος. Λίγες ήταν οι χαρές που μπορούσαν να συγκριθούν με το να περνάς ώρες μέσα σε υπολογισμούς πορείας και ταχύτητας, προβλέποντας ότι το ακρωτήριο τάδε ή ο φάρος δείνα θα εμφανίζονταν δύο μέρες αργότερα, στις έξι το πρωί και κάπου τριάντα μοίρες από την αριστερή μάσκα, και να περιμένεις εκείνη την ώρα, στην υγρή γέφυρα του ξημερώματος, με τα κιάλια στα μάτια, έως ότου δεις να εμφανίζεται ακριβώς στο σημείο που είχες προβλέψει, η γκρίζα σιλουέτα ή το αμυδρό φως, το οποίο, αφού χρονομετρούσες τη συχνότητα με την οποία φαινόταν και χανόταν, επαλήθευε την ακρίβεια των υπολογισμών σου. Πάντα όταν έφτανε εκείνη η στιγμή ο Κόυ χαμογελούσε από μέσα του, ήρεμα και με ικανοποίηση. Μετά, χαρούμενος από την επιβεβαίωση των μαθηματικών, των οργάνων και της επαγγελματικής του ικανότητας, πήγαινε και στεκόταν σε μια γωνιά της γέφυρας, κοντά στη σιωπηλή σκιά του τιμονιέρη, ή έβαζε ένα χλιαρό καφέ από το θερμός, ευχαριστημένος που βρισκόταν εκεί, σ' ένα καλό πλοίο, αντί ν' αποτελεί μέρος εκείνου του άλλου, του στενάχωρου, κόσμου, του φτιαγμένου από στερεό έδαφος, που ευτυχώς περιοριζόταν σε μια αμυδρή λάμψη πίσω από τον ορίζοντα.  

             Αυτή όμως η άκρα σχολαστικότητά του στην εύρεση θέσεων πάνω στο χαρτί των ναυτικών χαρτών,  που ρύθμιζαν τη ζωή του, δεν τον είχε γλιτώσει από το λάθος και την αποτυχία. Το να λες στεριά μπροστά μας και μετά να επαληθεύεις με απτό τρόπο την παρουσία αυτής της ίδιας στεριάς και τις συνέπειές της είναι καταστάσεις που δεν έρχονται πάντα μ' αυτή τη σειρά. Η στεριά υπήρχε, στους χάρτες ή έξω από αυτούς, κι είχε αποφασίσει να εμφανιστεί απρόοπτα, όπως συνήθως συμβαίνουν τέτοιου είδους πράγματα, εισχωρώντας στην εύθραυστη κατασκευή -ένα ελάχιστο κομμάτι σιδήρου που επέπλεε στον τεράστιο ωκεανό, πάνω στην οποία ο Κόυ θεωρούσε πως ήταν ασφαλής. Έξι ώρες πριν το "Isla Negra", ένα κοντέινερ της εταιρίας Minguez Escudero, προσαράξει στη μέση της απόστασης μεταξύ του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας και του διαύλου της Μοζαμβίκης, στη διάρκεια της βάρδιας του, ο Κόυ, υποπλοίαρχος, είχε ειδοποιήσει τον καπετάνιο ότι ο χάρτης του Βρετανικού Ναυαρχείου που αντιστοιχούσε σ' εκείνη τη ζώνη πληροφορούσε, με ειδική σημείωση, για κάποιες ανακρίβειες όσον αφορούσε τους υφάλους. Αλλά ο καπετάνιος βιαζόταν, κι επιπλέον ταξίδευε σ' εκείνα τα νερά εικοσιπέντε χρόνια με τους ίδιους χάρτες και χωρίς προβλήματα. Είχε επίσης δύο μέρες καθυστέρηση λόγω άσχημου καιρού στον κόλπο της Γουινέας κι επειδή αναγκάστηκε να διώξει με ελικόπτερο ένα μέλος του πληρώματος που είχε σπάσει την ωμοπλάτη του όταν γλίστρησε σε μια σκάλα απέναντι από την Ακτή των Σκελετών. Οι εγγλέζικοι χάρτες, είχε πει στη διάρκεια του δείπνου, είναι τόσο σχολαστικοί που πάντα τους παίρνουν στ' αστεία. Η ρότα είναι καθαρή, διακόσιες σαράντα οργιές βάθος κι ούτε ένα σκατό μύγας στο χαρτί. Θα περάσουμε λοιπόν ανάμεσα από τα νησάκια Τέρσον και Μόουετ Γρέιβ. Είχε πει ακριβώς έτσι: τους παίρνω στ' αστεία, σκατό μύγας κι ανάμεσα στη νησάκια. Ο καπετάνιος, ένας τύπος από τη Γαλικία, ήταν πάνω από εξήντα, μικρόσωμος, με κοκκινωπό μέτωπο και γκρίζα μαλλιά. Εκτός του ότι δεν έδινε σημασία στις σημειώσεις των εγγλέζικων χαρτών, ονομαζόταν δον Γαβριέλ Μόα, είχε τέσσερις δεκαετίες στη θάλασσα στις ρυτίδες του προσώπου του κι όλον εκείνον τον καιρό κανείς δεν τον είχε δει να χάνει την ψυχραιμία του. Ούτε καν όταν, στις αρχές της δεκαετίας του '90, όπως λεγόταν, πήγαινε επί μιάμιση μέρα με κλίση είκοσι μοιρών, αφού είχε χάσει έντεκα κιβώτια σε μια καταιγίδα στον Ατλαντικό. Ήταν ένας απ' αυτούς τους καπετάνιους για τους οποίους εφοπλιστές και υφιστάμενοι βάζουν το χέρι στη φωτιά: αυστηρός στη γέφυρα, σοβαρός στο καφέ των αξιωματικών, αόρατος στη στεριά. Ένας καπετάνιος του παλιού στυλ, από κείνους που μιλούσαν στον πληθυντικό στους αξιωματικούς και τους δόκιμους, και για τον οποίο κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα διέπραττε κάποιο λάθος. Γι' αυτό και ο Κόυ κράτησε εκείνη τη ρότα στον αγγλικό χάρτη που σημείωνε ανακρίβειες στους υφάλους. Και γι αυτό επίσης, αφού είχαν περάσει τα πρώτα είκοσι λεπτά της βάρδιας του, είχε ακούσει να τρίζει πάνω σ' ένα βράχο και να τρέμει κάτω από τα πόδια του το χαλύβδινο κύτος του "Isla Negra", και είχε σπεύσει, πριν καλά καλά συνέλθει από την τρομάρα του, στον τηλέγραφο μηχανοστασίου δίνοντας διαταγή να σταματήσουν τις μηχανές, καθώς ο καπετάνιος Μόα εμφανιζόταν στη γέφυρα με τις πιτζάμες και τα μαλλιά ανακατεμένα, κοιτάζοντας μακριά το σκοτάδι με μιαν ανόητη έκφραση υπνοβάτη, την οποία ο Κόυ δεν είχε ξαναδεί ποτέ. Ο καπετάνιος είχε απλώς ψελλίσει "Δεν είναι δυνατόν" τρεις φορές, τη μία μετά την άλλη, και μετά, πάντα τόσο σαστισμένος σαν να μην είχε ξυπνήσει τελείως, μουρμούρισε ένα ξεψυχισμένο "Σταματήστε τις μηχανές", όταν αυτές είχα ήδη πέντε λεπτά σταματημένες κι ο τιμονιέρης παρέμενε ακίνητος, με τα χέρια στο τιμόνι, παρατηρώντας μια εκείνον και μια τον Κόυ. Κοιτούσε και ο Κόυ, με την τραγική βεβαιότητα αυτού που αναλαμβάνει το κόστος μιας απρόσμενης αποκάλυψης, εκείνο τον ανώτερό του αξιωματικό που έχαιρε εκτίμησης και στου οποίου τις διαταγές είχε υπακούσει χωρίς δισταγμό πριν μισή ώρα, αν και τον οδηγούσαν με κλειστό το ραντάρ στο σταθμό της Μαλάκκα, και που ξαφνικά, αιφνιδιασμένος και δίχως χρόνο να οπισθογράψει τη μάσκα της κίβδηλης φήμης του, ή ίσως -οι άνθρωποι αλλάζουν ανάλογα με τα χρόνια τους και την καρδιά τους- τη μάσκα του ικανού ναυτικού που είχε κάποτε αποκτήσει, έδειχνε τώρα ακριβώς όπως ήταν στην πραγματικότητα, ένας ηλικιωμένος με πιτζάμες, που τα γεγονότα τον είχαν ξεπεράσει, ανίκανος να δώσει μια σωστή διαταγή' ένας φτωχός τρομαγμένος άνθρωπος, που έβλεπε αίφνης να χάνεται η σύνταξή του υστερα από σαράντα χρόνια υπηρεσίας,

       Η σημείωση του ναυτικού χάρτη ήταν βάσιμη. Υπήρχε τουλάχιστον μία μη καταγεγραμμένη συστάδα υφάλων στο κανάλι μεταξύ Τέρσον και Μόουετ Γρέηβ, και κάποιος κοσμικός πλακατζής θα ' πρεπε να γελάει με την καρδιά του σε κάποιο σημείο του Σύμπαντος, γιατί εκείνα τα βράχια τα χαμένα στον αχανή ωκεανό, είχαν μπει ακριβώς στην πορεία του "Isla Negra", όπως και το περίφημο παγόβουνο του "Titanic", στη διάρκεια της βάρδιας του Μάνουελ Κόυ. Όπως και να 'ταν, καπετάνιος και αξιωματικός φυλακής πλήρωσαν γι' αυτό. Η ανακριτική επιτροπή, αποτελούμενη από έναν επιθεωρητή της εταιρείας και δύο αξιωματικούς του εμπορικού ναυτικού, έλαβε υπόψη της το ιστορικό του καπετάνιου Μόα, τακτοποιώντας το ζήτημα με μια διακριτική πρόωρη σύνταξη. Όσο για τον Κόυ, εκείνος ο χάρτης του Βρετανικού Ναυαρχείου τον είχε οδηγήσει πολύ μακριά από τη θάλασσα. Τώρα ήταν στη Μαδρίτη, ακίνητος δίπλα σε μια πέτρινη κρήνη, στην οποία ένα παιδί με ιερατικό χαμόγελο έπνιγε ένα δελφίνι, κι έμοιαζε με ναυάγιο που μόλις είχε ξεβραστεί σε μια θορυβώδη παραλία σε περίοδο αιχμής. Είχε τα χέρια στις τσέπες και, μέσα από το πλήθος των αυτοκινήτων και το μανιώδη θόρυβο των κορναρισμάτων, κοιτούσε από μακριά το μπρούντζινο γαλιόνι πάνω από την είσοδο του αριθμού 5 της λεωφόρου Πράδο. Δεν ήξερε την ακριβή θέση των υφάλων στην πορεία που σκόπευε ν' ακολουθήσει, άφηνε όμως πίσω του, στο βάθος του μυαλού του, το σημείο όπου ακόμα μπορείς να βιράρεις και ν' αλλάξεις ρότα. Τα χρήματα από τον εξάντα Weems de Plath, τον οποίο ο φίλος του Σέρχι Σολάνς είχε αποκτήσει τελικά σε λογική τιμή, του έφταναν για να πληρώσει το εισιτήριο του τραίνου Βαρκελώνης - Μαδρίτης, το οποίο χρησιμοποίησε την προηγούμενη νύχτα, και του εξασφάλιζαν ένα λογικό επίπεδο επιβίωσης για δύο βδομάδες. Ένα μέρος αυτών των χρημάτων φούσκωνε στη δεξιά τσέπη του τζην του, και τα υπόλοιπα βρίσκονταν στο σάκο από καραβόπανο που είχε αφήσει στο αποσκευοφυλάκιο του σταθμού της Ατότσα. Τώρα ήταν μία παρά τέταρτο, σε μια ηλιόλουστη, ανοιξιάτικη μέρα, και η κίνηση κυλούσε πολύχρωμη και θορυβώδης, προς την πλατεία Θιβέλες, δίπλα από το μέγαρο του ταχυδρομείου, που συνόρευε με το γενικό αρχηγείο του πολεμικού ναυτικού και τα γραφεία του Ναυτικού Μουσείου. Μισή ώρα νωρίτερα ο Κόυ είχε κάνει μια επίσκεψη στη γενική διεύθυνση του εμπορικού ναυτικού, δυο δρόμους πιο πάνω, για να δει αν προχωρούσε η προσφυγή του. Η υπεύθυνη του τμήματος, μια ώριμη γυναίκα με ευγενικό χαμόγελο και με μια γλάστρα με γεράνι πάνω στο γραφείο της, έπαψε να χαμογελάει όταν, αφού πληκτρολόγησε στον υπολογιστή τα στοιχεία του Κόυ, εμφανίστηκε στην οθόνη της ο φάλεκός του.  Η προσφυγή έχει απορριφθεί, είπε με άχρωμη φωνή. Θα λάβετε τη γνωστοποίηση γραπτώς. Μετά σταμάτησε να ασχολείται μαζί του και επέστρεψε στις δουλειές της. Ίσως από κείνο το γραφείο, κάπου τριακόσια ναυτικά μίλια από την κοντινότερη ακτή, η γυναίκα νε είχε μια ρομαντική εικόνα για τη θάλασσα και να μην της άρεσαν οι ναυτικοί που κάθιζαν τα πλοία τους. Ή ίσως να ήταν απλώς το αντίθετο, μια αντικειμενική, ανεπηρέαστη υπάλληλος, για την οποία μια προσάραξη στον Ινδικό ωκεανό ελάχιστα διέφερε από ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Κι ένας ναυτικούς του οποίου είχε ανασταλεί η άδεια εργασίας και βρισκόταν στη μαύρη λίστα των εφοπλιστών να μην της φαινόταν διαφορετικός από οποιοδήποτε άτομο που ένας αυστηρός δικαστής τού είχε στερήσει την άδεια οδήγησης αυτοκινήτων. Το κακό, είχε σκεφτεί ο Κόυ καθώς κατέβαινε τα σκαλιά προς την έξοδο, ήταν πως σ' αυτή την περίπτωση, η γυναίκα δεν έπεφτε έξω. Σε μια εποχή που οι δορυφόροι σημείωναν διαδρομές και waypoints, που το κινητό τηλέφωνο καθιστούσε μη απαραίτητη την παρουσία του καπετάνιου στη γέφυρα και που οποιοσδήποτε διοικητικός υπάλληλος μπορούσε να κυβερνήσει από ένα γραφείο υπερωκεάνια ή πετρελαιοφόρα εκατό χιλιάδων τόνων, ένας ναυτικός του οποίου το πλοίο προσάραξε λίγο διέφερε από έναν φορτηγατζή που βγήκε από το δρόμο επειδή του χάλασαν τα φρένα ή επειδή οδηγούσε μεθυσμένος.